Müzik Eğitiminde Paradigma Çatışması ve Tarihsel Kökenler

Türkiye’de müzik eğitiminin kurumsal kimliği, 1924 yılında Mustafa Kemal Atatürk’ün direktifleriyle kurulan Musiki Muallim Mektebi ile kristalize olmuştur.¹ Bu kurumun temel amacı, yeni rejimin ihtiyaç duyduğu müzik öğretmenlerini yetiştirmek ve aynı zamanda Batı müziği sistemi ve teorisini Anadolu coğrafyasına yaymaktı. Bu durum kültürel emperyalizmin modern kılıf giydirilerek sunulmasından başka bir anlam taşımıyordu. Bu süreçte Batı müziği, "ilerleme" ve "rasyonalite" sembolü olarak görülürken, Türk Müziği (Klasik Türk Musikisi ve Türk Halk Müziği, Tasavvufi Müzik), "eski" ve "monofonik" olduğu gerekçesiyle akademik dışlanmaya maruz bırakılmıştır.¹  Devamında eğitim sisteminde yok sayılmış iletişim kanallarından Radyoda yasaklanmaya kadar varan absürt bir durum ortaya çıkmıştı.

Günümüzde yükseköğretim düzeyindeki müzik okullarının idari ve akademik modelleri incelendiğinde, bu geleneksel idari modelin halen baskın olduğu görülmektedir. Müzik eğitimi araştırmacıları, mevcut müfredatların çoğunlukla Batı klasik müziği üzerine inşa edildiğini ve bu kültürün ülkenin sosyal hayatına etkin bir şekilde entegre edilemediğini vurgulamaktadır.¹ Batı müziği ve onun beraberinde getirdiği yaşam tarzı, Türkiye’nin geniş halk kitleleri tarafından tam anlamıyla içselleştirilememiş; bu durum, akademik müzik eğitimi ile toplumsal müzik pratiği arasında derin bir uçurum yaratmıştır.²

Mevcut Kurumsal Yapı ve Konservatuvar Dağılımı

Türkiye’deki devlet konservatuvarlarının ve müzik fakültelerinin sayısal dağılımı, sistemdeki Batı odaklı dengesizliği açıkça ortaya koymaktadır. Her ne kadar son yıllarda Türk Müziği odaklı kurumların sayısında bir artış gözlense de bu kurumlar halen ana akım müzik eğitimi içinde "alternatif" veya "özel ilgi alanı" konumunda kalmaktadır.

Tabloda görüldüğü üzere, Türkiye genelindeki 40'a yakın devlet konservatuvarının büyük bir kısmı, kuruluş felsefesi olarak Batı müziği performansını esas almaktadır.² İTÜ TMDK veya Ege Üniversitesi gibi kurumlar istisnai başarılar sergilese de genel yapı hala 19. yüzyıl Avrupa konservatuvar modelinin bir kopyası niteliğindedir.

Zonguldak (BEUN) Üniversitesi Örneğinde Kurumsal Analiz: Senfonik Odak ve Yerel Kopukluk

Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi (BEUN) Devlet Konservatuvarı, sistemdeki yapısal sorunu somutlaştıran en güncel örneklerden biridir. Kurumun eğitim faaliyetleri, bölgesel ihtiyaçlardan ziyade, sanki bir metropol senfoni orkestrasına eleman yetiştirme amacı gütmektedir.⁵

Müzik Bölümü ve Çalgı Branşlarındaki Batı Egemenliği

Müzik Bölümü’nün 2010-2011 yılında ilk öğrencilerini Yaylı Çalgılar Ana Sanat Dalı’na kabul ederek başlaması, kurumun önceliklerini net bir şekilde göstermektedir.⁵ 2024-2025 akademik yılı itibarıyla sunulan çalgı branşları incelendiğinde, makamsal müzik geleneğine dair hiçbir ana branşın bulunmadığı görülmektedir.

Kurumun ders programları; Esas Meslek Dersleri (EMD), Yardımcı Meslek Dersleri (YMD) ve seçmeli dersler olarak kategorize edilmiştir.⁶ Ancak bu kategorilerin içeriği, tamamen Batı müziği kuramı üzerine inşa edilmiştir. Örneğin, Yaylı Çalgılar Anasanat Dalı’ndaki bir öğrenci için "esas meslek", Paganini, Bach veya Brahms etütleridir. Bu öğrencinin kendi yaşadığı toprakların müziği olan Türk makam sistemine dair derinlemesine bir eğitim alması, mevcut müfredat yapısında mümkün görünmemektedir.

Dr. Murat Karabulut – Köşe Yazarı
Gazete Ankara Dijital Haber Portalı
E-posta: mkarabulut@gazeteankara.com.tr
www.gazeteankara.com.tr
“Türkiye’nin kalbi Ankara’nın sesi”