I. Bilimsel Çalışma Topluma Ne Anlatıyor?

2021 yılında Arkansas Üniversitesi’nde kabul edilen Jonathan Michael Bowman imzalı doktora tezi, dijital kültür endüstrisinin derinliklerine inen önemli bir bilimsel eser olarak öne çıkıyor.
Çalışma; büyük veri, algoritmik kişiselleştirme, dijital tüketim kültürü, veri-emek ilişkisi ve ırk-politika-spor üçgeni gibi kritik alanları birleştirerek yeni bir teori ve etik çerçeve sunuyor.

Bowman’a göre:

“Büyük Veri (Big Data), sadece ekonomik bir kaynak değildir; modern toplumun kültürel yönünü belirleyen yeni bir güç merkezidir.”

II. GAFA Algoritmalarının Görünmeyen Etkisi

Çalışmanın ilk bölümü; Google, Amazon, Facebook ve Apple’ın oluşturduğu GAFA ekosisteminin, bireylerin haber tüketiminden alışveriş alışkanlıklarına kadar tüm davranışsal verileri nasıl depoladığını anlatıyor.

Bowman’ın tespitleri:

1. Algoritmaların Demokratik Etkiye Müdahalesi

“Kişiselleştirme, bireysel özgürlüğü artırdığı iddiasıyla sunulsa da gerçekte politik kutuplaşmanın görünmez motorlarından biri hâline gelmiştir.”

Çalışma; sosyal medya filtre balonlarının, seçim davranışlarından kamusal tartışmalara kadar geniş alanda “sessiz bir yönlendirme gücü” oluşturduğunu vurguluyor.

2. Tüketici değil ‘Prosumer’: Yeni Dijital Emek

“Veriyi üreten tüketici hem müşteri hem de ürün hâline gelmiştir.”

Bowman, kullanıcıların sadece içerik tüketmekle kalmayıp veri üreticisi olarak görünmez bir emek sunduğunu; bu nedenle büyük veri çağında asıl değerin kullanıcı verisi olduğunu ortaya koyuyor.

3. Algoritmaların Kültürel Gücü

GAFA algoritmaları, yalnızca öneriler sunmuyor;
kültürel içerikleri, gündemi, alışkanlıkları ve hatta toplumsal öfkeyi yönetiyor.

III. Dijital Ekonomide Yeni Bir Değer Kuramı: Veri = Emek

Tezin ikinci ana bölümü; Marx’ın klasik emek–değer kuramından ilham alarak modern dijital ekonomiye uyarlanmış “veri değeri teorisi”ni tanımlıyor.

Bulgular:

• Kullanıcılar ücretsiz hizmet aldığını düşünürken, aslında veri üretimi yoluyla dev platformlara emek sağlıyor.
• Toplanan veri, zamanla katlanarak değerleniyor.
• Küresel servet eşitsizliği, dijital platformların algoritmik üstünlüğüyle daha da derinleşiyor.

Bu nedenle Bowman, büyük verilere “insanlığın yeni doğal kaynağı” gözüyle bakılması gerektiğini vurguluyor.

IV. Spor, Irk ve Kültür Endüstrisinin Siyaseti

Çalışmanın üçüncü ayağı; büyük verinin spor endüstrisiyle kesiştiği noktayı inceliyor. Özellikle NFL, siyah sporcular, milli marş tartışmaları ve veri odaklı kültürel yönlendirme üzerinden kapsamlı bir analiz sunuyor.

“ABD spor kültürü, görünürde eğlence gibi sunulan; fakat politik, ekonomik ve ırksal güç ilişkilerini yeniden üreten bir kültür endüstrisinin parçasıdır.”

Bu yaklaşım, sporun yalnızca bir performans alanı değil, aynı zamanda algoritmik kültür politikalarının bir uzantısı olduğunu gösteriyor.

V. Büyük Veri Etiği İçin Yeni Bir Çerçeve: Nondomination (Baskısız Özgürlük)

Bowman’ın çalışması, Adorno–Horkheimer’dan Habermas’a uzanan klasik eleştirel teori çizgisini, dijital çağın sorunlarına uyarlıyor.

Çalışmanın temel önerisi:
“Özgürlük, sadece müdahale olmaması değildir; algoritmaların görünmez baskısından arınmış bilinçli bir dijital vatandaşlık gerektirir.”

Bu nedenle:

• Şeffaf algoritmalar
• Hesap verebilir platformlar
• Veri mülkiyeti reformu
• Dijital okuryazarlık ve etik çerçeveler
  önemli çözüm unsurları arasında.

VI. Bilimsel Çalışmanın Toplumsal Karşılığı

Gazete Ankara Dijital Haber Portalı olarak bu çalışmayı önemsiyoruz çünkü:

• Dijital toplumun riskleri ve fırsatları konusunda bilgi temelli farkındalık oluşturuyor.
• Kültürel, ekonomik ve siyasal alanlarda bilinçli dijital yurttaşlık gerekliliğini ortaya koyuyor.
• Günümüzde herkesin kullandığı sosyal medya ve dijital platformların görünmeyen yüzünü aydınlatıyor.

“Dijital çağda en büyük risk, tehlikenin görünmez olmasıdır.”

Bu çalışma, işte bu görünmezliği görünür kılıyor.

Haber Editörü: Dr. Oğuz Poyrazoğlu
E-posta: opoyrazoglu@gazeteankara.com.tr
Gazete Ankara WhatsApp Haber Hattı: +90 (531) 512 62 32

Dr. Oğuz POYRAZOĞLU

Gazete Ankara Dijital Haber Portalı BİLİM/TEKNOLOJİ